نقدی بر انتخاب کتاب سال وزارت ارشاد اسلامی

 بر کسی پوشیده نیست که ارزش هنری یک اثر خلاق به مراتب ، بیش از یک بازنویسی و یا یک ترجمه است . یک بازنویسی حتی در عالی ترین وجه نگارشی خود ، باز هم یک بازنویسی محسوب می گردد  . ماهیت ذاتی این نوع نگارش ، همواره آن را از حوزه آثار آفرینشی خلاق دور نگه داشته است . چاپ این گونه آثار ، در سطح کشور ، به عبارتی تولید یک کالای فرهنگی درجه سه محسوب می شود . مطلب چنان روشن است که حتی آراستن این نوع کتب ، با رنگ و لعاب و بسته بندی فریبنده نیز ، قادر نخواهد بود ، آنرا از سطح تعیین شده اش ، ارتقاء ببخشد . انتخاب یک بازنویسی به عنوان کتاب سال ، توسط وزارت ارشاد اسلامی ، یک اتفاق نامیمون و غیر کارشناسانه است . یک اتفاق تلخ  فرهنگی که نباید به سادگی از کنار آن گذشت . اتفاقی که هیچ تجانسی با رشد و تعالی فرهنگ و ادبیات کشور ندارد .  مگر آنکه کسانی بخواهند به اعتبار رفاقت و مصلحت اندیشی ، امر بازنویسی را بر قله ادبیات داستانی بنشانند . به عبارتی ، بازنویسی چند باره آثار کهن ، جانشین کار آفرینشی و خلاق بشود . این انتخاب غلط پا را از حریم مسامحه نیز فراتر گذاشته است . این انتخاب در نزد صاحبان قلم ، یک خبط فاحش است . تا آنجا که باید گفت هیچ دلیلی از سوی هیچ کس  قادر نخواهد بود ، این گزینش غلط را توجیه سازد . این انتخاب غلط ، چنان ناشیانه صورت پذیرفته که هیچ محل دفاعی برای انتخاب کنندگانش باقی نگذاشته است . مگر آنکه ، تعریف جدیدی از ادبیات   داستانی ارائه کنند که بر خود محوری و تصلب رای نظریه پردازانش استوار باشد . با این ترتیب ، کتاب سال وزارت ارشاد ، بهتر آنست که بخواهد به نویسنده ای جایزه بدهد و ناگزیر کتاب منتشر شده هم او را بهانه ای برای این امر قرار دهد .  تا آنکه ناخواسته ، خود را آلوده به چنین فضاحتی سازد .

طرح چند سئوال اساسی پیرامون این انتخاب ، ابعاد مسئله را روشنتر می سازد . باید از کارشناسان محترم این دوره انتخاب کتاب سال پرسید ، آیا گزینش چند حکایت و مثل های مشهور ایرانی و بازنویسی آنها در قالب یک کتاب ، یک شاهکار ادبی به شمار می آید ؟!  آیا اصلا چنین بازنویسی ای در ادبیات کودک ما تازگی دارد ؟ مهمتر از همه ، آیا ارزش ادبی و هنری یک داستان خلاق با یک بازنویسی متون کهن یکسان است ؟ آیا در نبود اثر برتر ، کسی یا نهادی داوران کتاب سال را ملزم به انتخاب اجباری یک کتاب ، ولو اینکه اثری ضعیف و پیش پا افتاده باشد ، کرده است ؟ آیا با انتخاب غلط آثار درجه سه ،  به خصوص آثار بازنویسی ، حقوق مسلم دیگر نویسندگان که با عرق ریزان روح اثری آفرینشی و خلاق می آفرینند ، پایمال نمی شود ؟ و پرسش های بی شماری از این دست که پاسخ به هر یک از آنان ، انتخاب این دوره از کتاب سال وزارت ارشاد اسلامی را در هاله ای از ابهام قرار می دهد .

از سویی آسیب شناسی چنین اتفاقهای ناگوار فرهنگی ، چندان دشوار و دور از ذهن به نظر نمی رسد . فقط می بایست قدری به واقعیت های موجود به تحقیق و تانی نگریست . به واقعیتهایی که توجه به آن ، گاهی اوقات سراسیمه‌مان می سازد . گاهی از شدت حیرت ، گاهی از فرط تاثر ، تاسف و نگرانی . این وقایع تلخ فرهنگی نباید امری عادی و ساده پنداشته شوند . باید از الگو قرار گرفتن آن در آینده ممانعت به عمل آورد . باید از مَثَل شدن آن هراس داشت . اصلا می‌بایست از مَثَل شدن نگران بود .   پاسخ به پرسشهای فوق ، برای بسیاری از آگاهان ، دشوار نخواهد بود ؛ اگر پرسیده شود که چرا اینگونه است ؟ شاید پاسخهای بی شماری به ذهن آید . باید گفت ، وقتی ارزش آثار خلاق به ناحق ، جای خود را به آثار بازنویسی می دهند . وقتی هیئت داوران از آشکار نمودن اسامی خود در رسانه ها ابا دارند .  وقتی داوران  شهامت خود را در به معرض دید قرار دادن اسامی خود ، از دست می دهند . وقتی واژه انصاف و اخلاق از نظر دور مانده و بیگانه شود . وقتی داوری بر آستان دوستی و رفاقت بایستد ، در حالیکه بر کرسی قضاوت تکیه زده است .  وقتی اعتبار یک وزارتخانه ای ملعبه دست باندهای رفاقت و تملق قرار گیرد . وقتی وجدان ها خفته بماند ؛ وقتی و ... باید هم قصه ما مثل شود .

این داوری در کتابها باید توسط گروهی از داوران منصف و جسور بر تمامی آثار منتشره آن سال ، تکرار گردد تا معلوم شود ، به چه میزان خیل آثار خلاق ادبیات کودک نادیده انگاشته شده اند تا یک کار بازنویسی بالا بیاید و برای ادبیات کودک و نوجوان کشور مَثَل بشود . این یک اعلام اخطار برای وضعیت نابسامان ادبیات کودک کشور است . چشم انداز یک بحران قریب الوقوع است . باید مراقب بود این رویه غلط سنت نشود .

متاسفانه ، در این دوره ،  انتخاب کتابی این چنین ، ارزش و اعتبار فرهنگی کتاب سال وزارت ارشاد اسلامی را به شدت تنزل داده است . مسئولین فرهنگی ، می بایست با صیانت از معیارهای اصولی انتخاب کتاب سال ، وجهه فرهنگی این نهاد را محفوظ نگه دارند . اما متأسفانه اکنون این مهم مخدوش شده است . باید هوشیار بود و از هنر و ادبیات داستانی کشور دفاع کرد . البته این وظیفه دشوار متوجه بسیاری کسانی دیگر است . بر نویسندگان فهیم واجب است مراقب باشند ، در عرصه ادبیات داستانی کشور سنت جدیدی باب نشود . مراقب باشند حاصل عرقریزان روحشان با آثار دم دستی بازنویسی عده ای صاحب نفوذ فرهنگی ، طاق زده نشود . این وظیفه ای همگانی بر اهالی قلم است . همه باید بکوشیم از حرمت قلم و اصول فنی و مسلم ادبیات داستانی صیانت کنیم . نباید اشتباه کرد . به آنانی که خام اندیشند در داوری کتاب سال باید گفت این انتخاب ، مثل شدن نیست ؛ این عنتر و منتر شدن ادبیات کودک است . این محصور شدن و محبوس شدن ادبیات کودک و نوجوان در دست عده ای قلیل است . این معطل شدن قصه ادبیات کودک ماست در مسیر رشد و تعالی . بر جا ماندن و واپس زدن است . مضحکه شدن است در نزد اذهان هوشیار . و درد انباشته بر سینه اصحاب قلم ، بخصوص نویسندگان ادبیات کودک و نوجوان است . این نوشته و این انتخاب باید به داوری گذارده شود تا معلوم شود ، چه بر سر ادبیات کودک و نوجوان آمده است .

بسا که این مسئله ، سخن یک روز و دو روز نیست .  سالیانی است که کم مایه‌گانی با زبان بازی ، خود را بر ادبیات کودک و نوجوان کشور تحمیل کرده اند . در این میان ، بسی مایه تاسف است که متولیان فرهنگی کشور ، بازیچه چرب زبانی این افراد قرار می گیرند و سکان کشتی ادبیات کودک را به دست ایشان می سپارند .

این قصه ، پر غصه است و سر درازی دارد . حکایت هایی که به غلط در انتخاب کتاب سال ، مَثَل شدند . بسا که بیم آن می رود ، این داوری و انتخابهایی از این دست ،  برای آیندگان مَثَل شود .

سفر به غرب ... (قسمت آخر)
سفر به غرب ،همراه رئیس جمهور (قسمت ششم)
سفر به غرب (قسمت پنجم)
آسان طلبی آفت است
سفر آن پژوهشگر چهره نگار
نغمه ساز
[عناوین آرشیوشده]

بازدید امروز: 13

---

بازدید دیروز: 4

---

کل بازدید :13065

ادبیات داستانی[42] . خاطره[9] .

بارانی که باریدن گرفته بود
گوهر اول(داستان)
در باره آثارم :
آهوی آدم(داستان)
آن سیب طاقت از دست داده بود
یادداشت روز
سفرنامه

2006-ParsiBlog™.com ©